Dziedziczenie rodzica lub rodzeństwa dopiero w II grupie spadkobierców

Kiedy będzie miało miejsce dziedziczenie rodzica lub rodzeństwa? Często takie też pytanie pada podczas rozmów o sprawach spadkowych. Jako, że rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament, w braku testamentu nastąpi dziedziczenie ustawowe. Z uwagi na to, że dziedziczenie ustawowe I grupy spadkobierców zostało wcześniej wyjaśnione, teraz przyszła pora opisać dziedziczenie po osobach bezdzietnych, tj. w II grupie spadkowej.

Dziedziczy małżonek i rodzice

Zgodnie z art. 932 § 1 kc., w braku zstępnych spadkodawcy (tj. w braku dzieci, wnuków, prawnuków, etc.) powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.

Zatem, po spadkodawcy „S” dziedziczy małżonka „M” razem z ojcem „R¹” i matką „R²” wówczas, gdy spadkodawca nie miał zstępnych (tj. dzieci, wnuków, prawnuków, itd.), jak też gdy:

• wobec żyjącego zstępnego zostanie wydane prawomocne postanowienie o uznaniu go za niegodnego dziedziczenia,
• gdy zstępny złoży oświadczenie o odrzuceniu spadku (odrzucił spadek) albo
• gdy zstępny i spadkodawca zawarli umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia.

Dodać wypada, że powyższe okoliczności mogą zaistnieć odnoście każdego ze spadkobierców ustawowych. Dla przykładu: spadkodawca miał syna i żonę, którzy zgodnie z porządkiem dziedziczenia I grupy dziedziczą w pierwszej kolejności. Jednak żyjący rodzić spadkodawcy występuje do sądu z pozwem o uznanie syna za niegodnego dziedziczenia (np. z uwagi na to, że syn umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy). Jeżeli sąd uzna takiego syna za niegodnego dziedziczenia, zgodnie z art. 928 § 2 kc spadkobierca ten zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

W takiej sytuacji nie będziemy stosować reguł dziedziczenia I grupy (nie dziedziczy syn i żona), a stosujemy reguły właściwe dla II grupy spadkobierców – dziedziczyć ustawowo będą żona i rodzice. Gdyby jednak zmienić trochę ten przykład, tak, że to żona zostałaby uznana za niegodną dziedziczenia, dziedziczyłby po swoim ojcu wyłącznie syn.

Jeżeli zatem spadkodawca pozostawił dzieci (np. pozamałżeńskie lub z wcześniejszego małżeństwa) albo zstępnych (wnuki, prawnuki, etc), dziedziczenie następuje według zasad dla I grupy spadkobierców i wówczas rodzice spadkodawcy nie dochodzą do dziedziczenia. Na marginesie można też wspomnieć, że nie ma znaczenia prawnego, czy rodzice spadkodawcy pozostawali lub pozostają w związku małżeńskim, aby móc dziedziczyć po swoim dziecku.

Dziedziczą rodzice

W sytuacji braku dzieci (zstępnych) spadkodawcy i małżonka – cały spadek dziedziczą rodzice spadkodawcy (art. 932 § 3 kc).

Dziedziczy małżonek, rodzic, rodzeństwo lub zstępni rodzeństwa

Gdy jeden z rodziców spadkodawcy „R¹” nie dożył otwarcia spadku, w jego miejsce wejdzie rodzeństwo spadkodawcy (art. 932 § 4 kc; np. dziedziczy brat lub siostra spadkodawcy, jak też przyrodni brat lub przyrodnia siostra spadkodawcy – tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 14.10.2011 r., III CZP 49/11). Gdyby zaś rodzeństwo spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, dopiero w następnej kolejności (w ich miejsce) dziedziczyć będą zstępni tego rodzeństwa (art. 932 § 5 kc; np. bratanek/ bratanica, siostrzeniec/siostrzenica).

Dziedziczy małżonek, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa

W braku obojga rodziców (art. 932 § 2 i § 4 kc) do dziedziczenia dochodzą małżonek i rodzeństwo spadkodawcy (lub zstępni rodzeństwa – art. 932 § 5 kc).

Dziedziczy wyłącznie małżonek

W razie śmierci spadkodawcy, całość spadku odziedziczy wyłącznie jego małżonek, w przypadku braku: rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy (np.bratanka/ bratanicy, siostrzeńca/siostrzenicy).

Tak w zarysie przedstawia się dziedziczenie rodzica lub rodzeństwa bez testamentu – w tzw. II grupie spadkobierców ustawowych. Z zawodowego doświadczenia wiem, że znaczna część spraw spadkowych wymaga fachowej pomocy prawnej adwokata i nie muszą Państwo latami zmagać się z nimi sami. W razie pytań proszę o nawiązanie kontaktu w dogodny sposób – mailowo bądź telefonicznie.